Türk şiirinin kıymetli dönüm noktalarından sayılan Garip Şiir Akımı’nın temsilcilerinden olan Melih Cevdet Anday, İstanbul’da Birinci Dünya Savaşı atmosferinde 1915’te dünyaya geldi.
Usta şair 28 Kasım 2002’de hayatını kaybetti. Melih Cevdet Anday’ı sevgi ve hürmetle anıyoruz.
Ankara Gazi Lisesi’nden mezun olan Anday’ın en yakın arkadaşları ise Oktay Rifat ve Orhan Veli’ydi…
Sosyoloji eğitimi için 1938’de Belçika’ya gitti, ama patlak veren İkinci Dünya Savaşı’nda karışan Avrupa’da eğitimini yarıda bırakarak yurda döndü. Gazi Lisesi’inde arkadaşları olan Orhan Veli Ve Oktay Rifat’la Sesimiz isminde bir duvar gazetesi çıkarttı.
Şiirle başlayan edebi hayat
Lise yıllarında şiirle başlayan edebi hayatı, daha sonra öteki tiplerle devam etti. Farklı bir şiir anlayışını benimseyerek tüm kuralları elinin zıddıyla itip, kendine yeni biçim ve öz oluşturdu. Sokaktaki sıradan insanı şiirine husus yaptı, ustalıkla kullandı.
Şiiri muhakkak basmakalıplardan kurtararak şairin büsbütün şiirin içinde olması gerektiğini savundu. Usta şair, şiirde kullanılan süslü anlatımların, ses uyumlarının şiirin ahengini bozduğunu ileri sürdü.
Melih Cevdet Anday’ı Garip Akımı’ndan başka düşünmek imkanlar dışında olsa bile, bu istikamette tartışmalar mevcuttur.
Yazı geçmişi…
Ankara’da Milli Eğitim Bakanlığı Yayın Müdürlüğü’nde danışmanlık, Ankara Kitaplığı’nda memurluk, gazetecilik yaptı. Daha sonra İstanbul’a yerleşti. Akşam, Büyük Gazete, Tanin ve Cumhuriyet gazetelerinde fıkra müellifliği, sanat sayfası yöneticiliği yaptı, denemeler yazdı.
Ukde isimli birinci şiiri 1936’da Varlık mecmuasında çıktı. Birinci şiirlerinde hececilerin biçim ve tema özelliklerini benimsedi. Gizemci denebilecek bir hassaslıkla objeleri sıralayan, etrafına çocuksu bir şaşkınlıkla bakan bu şiirlerin ayırıcı yanı, uyaklı yazılmalarına karşın uyağa bağlı olmamaları.
Orhan Veli
GARİP Akımı
Orhan Veli ve Oktay Rifat’la ortak eserleri 1941’de yayınlanan Garip’teki şiirlerinde çocuksu şaşkınlığın bilince dönüştüğü, uyakların aşıldığı ve ölçünün kırıldığı görülür.
İlk etapta yakın arkadaşı Orhan Veli ve Oktay Rifat ile birebir şiir çizgisini benimsemiş olsa da, daha sonra his yoğunluğu bakımından farklı bir sistem denedi.
Telgrafhane ve Yan Yana kitaplarındaki şiirlerle bu kere, toplum ve insan bedellerini savunan, doğuşçu şiire yöneldiği dikkat çekti. Melih Cevdet, şiir dışında roman, deneme, oyunlar kaleme aldı, diksiyon öğretmenliği yaptı.
Oktay Rifat
ŞİİRLERİNİN TEMASI
Cumhuriyet periyodu şairlerinden Anday, yapıtlarında yoksulluğu, köyden kentte göçü, devlet erklerinde yaşanan başıboşluğu, toplumsal ve siyasal olgularla açıklığa kavuşturdu.
Yazdığı yapıtlardan ötürü çeşitli kovuşturmalara maruz kaldı fakat daha sonra beraat etti. Şiirimizin toplumcu gerçekçi kalemlerindendir. Anadolu ve Yunan kültürünü harmanlayarak bir metafor olarak kullandı. Anday, 2002’de aramızdan ayrıldı.
Melih Cevdet denilince şiir severlerin aklına Rahatı Kaçan Ağaç şiiri gelir. İlk olarak 1961’de yayınlanan Anday’ın en değerli satırlarından sayılan şiiri hatırlayalım:
Tanıdığım bir ağaç var
Etlik bağlarına yakın
Saadetin ismini bile duymamış
Tanrı’nın işine bakın
Geceyi gündüzü biliyor
Dört mevsimi, rüzgarı, karı
Ay ışığına bayılıyor
Ama kötülemiyor karanlığı
Ona bir kitap vereceğim
Rahatını kaçırmak için
Bir öğrenegörsün aşkı
Ağacı o vakit seyredin.
